Sivas Cumhuriyet Üniversitesi (SCÜ) Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Kısmı Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Öğretim Üyesi Dr. Yavuz Yılmaz, akıllı telefon bağımlılığının davranışsal ve ruhsal bozukluklara yol açtığını belirtti.
Son birkaç yılda akıllı telefon kullanımda gözle görülür hale gelen artışın olumsuz tesirleri hakkında açıklamada bulunan Yılmaz, 21’inci yüzyılın en büyük bağımlılığının akıllı telefon kullanımı olduğunu lisana getirerek, “Gelişen teknoloji ile birlikte cep telefonu, internet, oyun bağımlılığı üzere davranışsal bağımlılıklar da ortaya çıkmıştır. Bu durum yalnızca kişinin fizikî sıhhatini değil ruhsal sıhhatini da olumsuz etkilemekte; aile hayatı, iş ömrü, toplumsal bağlantıları ve okul muvaffakiyetinde bozulmalara neden olmaktadır.
Davranışsal bağımlılık için kimi teşhis kriterleri önerilmiştir. Bağımlılık için bireyde hepsinin olması gerekmez, 5 yahut daha fazla kriterin olması bağımlılık kabul edilir. Bu kriterler, daima bu davranışla meşgul olma, amaçlanandan uzun mühlet meşgul olma, davranışı denetim etmeyi denememe, çok fazla vakit harcama, sorumlulukları öteleme, toplumsal ve mesleksel faaliyetlere daha az değer verme, davranış yapılmadığında huzursuz ve sonlu olma, ziyan görmesine karşın bu davranışı devam ettirme ve tolerans yani birebir etkiyi elde etmek için davranışın daha fazla sergilenmesi.
Kişisel özerkliğin elde tutulmasına imkan veren, bireylere kimlik ve itibar sağlayan, bireyler ortası bağlantıların kurulması ve sürdürülmesini destekleyen, oyun ve cümbüşün kaynağı olarak görülen cep telefonları artık 21’inci yüzyılın en büyük uyuşturucu olmayan bağımlılıklarından birisi olarak görülmektedir” diye konuştu.
“DÜNYA GENELİNDE 6 MİLYAR İNSAN AKILLI TELEFON KULLANIYOR”
Akıllı telefon sahibi olan ve kullanan şahısların oranında gözle görülür artış saptandığını belirten Yılmaz, “Dünya çapında akıllı telefon kullananların sayısı 2020 yılı itibariyle yaklaşık 6 milyardır. Taşınabilir hücresel abonelik sayısının 2024’ün sonuna kadar dünya çapında 7 milyarı geçmesi beklenmektedir.
Türkiye’deki cep telefonu abone sayısı ise 79,5 milyonu geçmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan ‘Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanımı’ araştırmasının istatistiksel bilgilerine nazaran cep telefonu-akıllı telefona sahip olma sıklığı 2004 yılında yüzde 53,7 iken, 2019 yılında yüzde 98,7’ye ulaşmıştır. Yine TÜİK datalarına nazaran akıllı telefon kullandığını belirten 6-15 yaş kümesindeki çocukların oranı, 2021 yılında yüzde 64,4’tür ve çocukların yüzde 84,6’sı çabucak her gün akıllı telefon kullandığını beyan etmiştir.
Akıllı telefonlar sağlamış oldukları birçok kolaylığın yanı sıra birtakım aksilikleri da beraberinde getirmiştir. Artan akıllı telefon kullanımı ile birlikte, yalnızca onları kullanmanın besbelli yararları değil, nomofobi, gelişmeleri kaçırma korkusu, akıllı telefon bağımlılığı, toplumsal medya bağımlılığı üzere bağımlılıkları içeren yan tesirleri de tartışılmaya başlanmıştır” dedi.
“GÜNLÜK HAYATI ETKİLİYOR”
Artan akıllı telefon kullanımının ‘phubbing’ denilen, yok saymak olarak isimlendirilen davranışın ortaya çıkmasına neden olduğunu aktaran Yılmaz, şunları kaydetti:
“Başkalarıyla irtibat halindeyken akıllı telefonuyla etkileşime giren bireyin, bireyler ortası irtibattan kaçınması, karşısındaki kişiyi görmezden gelmesi ve bu hareketi devam ettirmesi olarak tanımlanabilir. Küme içerisinde birden bir tarafın telefon ile görüşme yapması yahut bir bildiri yazmak için konuşmayı kesmesi, beraberken karşısındaki bireyin varlığını yok sayması, görüşmeyi kesintiye uğratması üzere daima akıllı telefonla uğraşma formunda davranışlarla gerçekleşmektedir.
Toplumsal ortamlarda bir ya da daha fazla kişinin birbirleriyle değil de akıllı telefon ile ilgilenmesi ve karşısındaki kişi yerine akıllı telefonları aracılığıyla öbürleri ile etkileşime girmeleri günlük hayatımızda giderek daha yaygın hale gelmektedir. Yapılan araştırmalar insanların yakınlarına daha sık phubbing davranışı sergilediğini göstermektedir. Çiftler ortasında artan kıskançlık, yakınlık eksikliği, münasebet memnuniyetinde azalma ve depresyona neden olmaktadır. İş yerinde bağlantı problemleri yaratmakta ve inancı azaltmaktadır.
Nomofobi ise bireylerin akıllı telefonları yanlarında olmadığı vakit hissettikleri kaygı, gerginlik, mahrumluk ve panik hali olarak tanımlanan özel bir fobidir. Nomofobik olanların en büyük dehşetleri bağlantı ve bilgi erişimi ile bağlıdır.
Birey telefonunu unuttuğunda, kapsama alanı dışına çıktığında yahut telefonunun şarjı bittiğinde ortaya çıkarak telaş vermeye başlamaktadır. Bu korku, bireyin hayatında günlük işlere ağırlaşmasını olumsuz biçimde etkilemektedir. Ayrıyeten bireyler ortası alakalarda zayıflama ve öz inanç düşüklüğüne, telefondan uzak kalmaya bağlı gerilimin yarattığı depresyon ve anksiyeteye, toplumsal tasa seviyesinde artış ve saldırgan davranışlara, akademik başarıda azalma, uykusuzluk, yorgunluk, görme sorunları, duruş bozukluğuna bağlı boyun-sırt ağrılarına, trafik kazaları, tehlikeli yerlerde selfie çekimi sonucu görülen kazalara neden olmaktadır.”
“SORUN, SORUNLU AKILLI TELEFON KULLANIMI”
Asıl sorunun ve dikkat edilmesi gereken durumun akıllı telefonlar değil sorunlu akıllı telefon kullanımı olduğunu vurgulayan Yılmaz, “Gelişmeleri kaçırma korkusu kişinin bulunmadığı ortamlarda oburlarının hayli keyif verici tecrübeler yaşıyor olabileceğine dair yaygın bir telaş olarak tanımlanmıştır.
Kişi yaşanılan gelişmeleri kaçırma korkusu ile devamlı olarak başkalarının ne yaptığından haberdar olmak istemektedir. Gençlerde ve bilhassa genç erkeklerde daha yüksek. Düşük tabir gücü, çatışmalı bir aile ortamı, yalnızlık, depresyon, diğerleriyle toplumsal durumlarını karşılaştırma eğilimi yüksek olan şahıslarda daha fazla görülmekte.
Sosyal ağların kullanımda artışa sebep olmaktadır. Toplumsal ağlarda arkadaşlarının güncellemelerini izlememek, FOMO’ya (Fear Of Missing Out) sahip olan bireyleri önemli halde rahatsız etmektedir. Bu bireyler toplumsal ağlarda geçirdikleri müddet dışındaki ömürlerinde daima yalnız hissetmekte, sabah uyanınca akıllı telefonlarını denetim etmekte ve gün içerisinde vaktinin birçoklarını toplumsal medyada geçirmektedirler” diye konuştu.