Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, ham çelik üretimindaki düşüşe vurgu yaparak “Yılın son çeyreği düzgün görünmüyor. Güç artırımları rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. BOTAŞ’ın durumunu düzeltmeye çalışırken öbür kurumları zora sokmamaya itina göstermeliyiz” dedi. Dr. Veysel Yayan ile çelik kesimindeki son gelişmeleri konuştuk.
– Yılın birinci sekiz ayında kesimin üretim ve ihracatında önemli düşüş var, bunun nedeni nedir?
Ağustos 2022’de Türkiye’nin ham çelik üretimi, geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 21 azalışla 2.8 milyon ton oldu. Birinci sekiz ayda ise üretim yüzde 8.8 azalışla 24.4 milyon tona geriledi. Ayrıyeten aylık kesin mamul tüketimi yüzde 12.1 azaldı. Aylık çelik eserleri ihracatı da ölçü istikametinden yüzde 25 azalışla 1.4 milyon ton, kıymet tarafından yüzde 31.5 azalışla 1.2 milyar dolar oldu.
Bu düşüşte Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin tesiri büyük. Yılın son çeyreği de yeterli görünmüyor. Son yapılan güç artırımları rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. Güç artırımlarında büyük firmalara karşı negatif bir ayrımcılık var. Bunun kalkması gerekiyor. Şayet BOTAŞ’ın durumunu düzeltelim derken birikmiş kayıpları süratli halde tüketicilere yansıtmaya çalışırsanız tüketicinin bunu kaldıramayacağı durumlar olur. Güç talebinde düşüş yaşanırsa onun yaratacağı komplikasyonlar farklı olur. Daralma yoluyla problemleri çözmek mümkün değil. Büyük firmalara başka, küçük firmalara başka dediğiniz vakit o büyüklerin yükünü daha da artırıyor.
ADALETLİ OLUNMALI
– Büyük firmalara dönük nasıl bir ayrımcılık var?
Yüksek güç tüketen dallara daha yüksek takviye az güç tüketenlere daha düşük takviyeler var. Burada adil olunmalı. Bunlar eşitlenmeli.
– Bir taraftan kur artışı da sürüyor, güçte yeni artırımlar olursa dal nereye masraf?
Enerji artırımlarının sürdüğü durumda çelik fiyatlarında artış da kaçınılmaz olur.
– Bu ortamda uzun vadeli plan yapabiliyor musunuz?
Eskiye nazaran planları daha sık revize ediyoruz. Piyasaların talep durumu çok değişiyor. Mümkün olduğu kadar açığa düşmemek gerekiyor. Firmalar piyasada oluşan talep doğrultusunda elde stok tutmaya çalışıyor.
TAM BİR BELİRSİZLİK ORTAMI YAŞANIYOR
– Yılı nasıl kapatacaksınız?
Yılbaşında üretimde yüzde 10 artış bekliyorduk. Ancak yüzde 10’dan fazla düşüşle kapatacağız. Öngörü yapamıyoruz, tam bir belirsizlik içindeyiz. Son üç ayda, aylık ortalama üretimde yüzde 18.3, ihracatta yüzde 14.3 düşüş var. Ayrıyeten bu düşüşler elektrik ve doğalgaz fiyatlarına 30 Ağustos’ta yapılan yüzde 50 artırımı ve BOTAŞ tarafından 29 Eylül’de gerçekleştirilen yeni düzenlemenin olumsuz tesirini yansıtmıyor. Bu durum, yılın son çeyreğinin, çelik kesimimiz açısından daha sıkıntı geçeceğini ortaya koyuyor.
– Kesimde kaç firma kaç çalışan var?
Ham çelikten üretim yapan kuruluş sayısı 34. Başka haddehanelerle 100’ün üzerinde çıkıyor. Bölümün direkt istihdamı 100 bini aşıyor. Dolaylı istihdam 500 bin civarında.
ZAMLAR SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL
– Avrupa’da Rusya-Ukrayna savaşıyla çelikte birtakım üreticiler üretimini kıstı ya da durdurdu Türkiye’de bu türlü bir durum olur mu?
Böyle bir eğilim var. Geçen yıl yüzde 75’e olan kapasite kullanım oranı son üç ayda yüzde 60’lara geriledi. Son üç ayda daha da aşağıya inecek. Yılın birinci çeyreğinde dünyada çelik üretiminde yüzde 5.5 küçülme vardı, bizde yüzde 2.5’ti. Lakin bugün biz daha fazla küçülüyoruz. Avrupa üreticilerine güç takviyesi veriyor. Devletimizin de üreticiyi desteklemesi gerekiyor. Yüzde 600 güç artırımları sürdürülebilir değil. Olağanlaşması lazım. Diyelim ki son yapılan artırımla 50 dolarlık bir maliyet artışı geldi. Bunu üreticilerimiz fiyatlara yansıtamıyoruz. Bu türlü olunca üreticilerin şöyle düşünmeye başladı: Çalışarak mı ziyan edelim, yoksa çalışmadan mı ziyan edelim. “Çalışmadan ziyan edelim” noktasına gelinirse bu iktisat açısından büyük kayıp olur. Üretimi sürdürülemez duruma düşmemek lazım. Onun için de atığımız taş ürküttüğümüz kuş hesabını yeterli yapmak gerekiyor. BOTAŞ’ın durumunu düzeltmeye çalışırken öteki kurumların durumunu zorlaştırmamaya ihtimam göstermemiz gerekiyor.
– Yani kapanan çelik üreticisi olur mu?
Kapanma değil fakat üretimini süreksiz olarak durduran şirketler olabilir. Bunları yakında duyacaksınız.
– Avrupa en büyük pazarımız. Fakat resesyon da var. Avrupa’dan gelen siparişlerde iptal var mı?
Avrupa ana pazarlarımızdan biri. Bir de onların kota uygulaması var. Lakin yılbaşında gevşetilmesini umuyoruz.
DIŞARIDAN OLUK OLUK ESER GELİYOR
– Gelecek periyotta bizi en fazla endişelendiren hususlar neler?
Rusya ve Ukrayna’dan ithalat azalınca “Acaba bu piyasada eser kıtlığı olur mu” dedik. Hatta bize “Mümkün olduğunca ihracatı askıya alsanız da iç piyasaya eser verseniz” dendi. Lakin sonra baktık Türkiye’ye Hindistan, Çin, Hollanda, Brezilya ve İran’dan oluk oluk yassı eser geliyor. Türkiye bugün yegane açık pazar. AB, ABD pazarını kapattı, kota uyguluyorlar. AB hurda ihracatına da sınırlama getirmek istiyor. Şayet bu kısıtlama kasımda devreye girerse büyük kahır olur. Zira hurda ithalatının yüzde 50’den fazlası Avrupa’dan. Hurdanın da sıfır karbon gayesi öne sürülerek korumacılığa dahil edilmesi, dalda ağır tahribata yol açacak.