Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi eşsiz bir sanatkara konut sahipliğine başladı: Geçen haziranda 87 yaşında yaşama veda eden Portekizli ressam Paula Rego. Kıssaların Öyküsü ismi verilen ve İstanbul’daki bu kadar kapsamlı birinci standı olan Rego’yla tanışmak için büyük bir fırsat.
Küratörlüğünü Alistair Hick’in yaptığı stant, Rego’ya ilişkin his ve niyetlerin hepsini barındırıyor. Hayatının kırılma noktalarını, anları, hastalıkları, her şeyi fotoğrafla sağaltmayı ve böylelikle yeterli olmayı arzulayan bir bayanla baş başa kalıyorsunuz fotoğraflara bakınca. Fotoğrafları hem özgün bir öykü anlatıyor hem de bilinen bir öyküden yola çıkarak o kıssayı altüst ediyor.
İki kata yayılan stantta, Rego’nun inanılmaz derecede verimli ve çok güçlü teknik ve malzemeyi ustalıkla kullandığını görüyoruz. Tema çeşitliliği ve her birinin manası ya da uyandırdığı his ise muazzam. Farklı boyutlardaki işlerde tuval, alüminyum, Somerset, Velin Arches üzere çeşitli kâğıtlar; akrilik, pastel, sulu, füzen, kalem, mürekkep üzere boya vb. hususlar; gravür, leke baskı üzere teknikler ve hepsindeki ince personellik heyecanlandırıyor. Keten üzerine yün, ipek, pamuk ve çeşitli dokuları kullandığı iş ise kompozisyonuyla salonu dolduruyor.
Paula Rego
REGO’NUN VE SANATININ GÜCÜ
Sergide isimsiz ve mono işlerinin yanında birtakım seriler var: Kürtaj, Depresyon… Hem ferdî hem de politik yanı olan bu işlerde, örneğin Kürtaj’da Rego, kürtaj hakkı için yapılan referandumda sandık yerine plaja giden bayanları eleştiriyor. Serinin sergilenmesinden sonra yapılan öteki referandumda iştirak büyük oranda artıyor ve kürtaj yasal bir hakka dönüşüyor. İşte Paula Rego’nun ve sanatının gücü! Depresyon ise Rego’nun ömrünü hiçbir evrede bırakmıyor. Yatağa düştüğü vakit yaptığı bu seride kullandığı modelin her yerini ameliyat sargılarıyla sarıyor ve zihinlerde bayan özgürlüğü örümcek ağına takılmış üzere imaj oluşmasını sağlıyor.
Erkek bakışıyla yüzleştiği fotoğraflarda eril ve emperyal bakışı kolajlıyor. Diktatör Salazar eleştirisi dikkat çekiyor. Bir periyot eşi Victor’u temsilen köpek figürünü kullanıyor. Onun vefatından sonra bayan figürler köpek davranışları içine giriyor. Bu noktada “Kadın itaat mi ediyor” sorusunu sormak mümkün. Standın son yapıtı ise güya bir komutmuşçasına isimlendiriliyor: “Otur!” Yoksa itaat edilen ve kazanan bayanlar mı?
EDEBİYATA REFERANS
Paula Rego için bir kıssa müptelası demek çok gerçek olur. Bu nedenle fotoğraflarını edebiyatla metinler ortası bağlamda da okuyabiliriz. Traviata, Peter Pan, Jane Eyre, Vivian Kızları üzere yapıtlara referanslar kıymet arz ediyor. Yarı fotoğraf yarı heykelden oluşan ve korkutucu bir dolaba yerleştirilen işlerin toplamı İbadet Odası, sanatkarın düşünme biçiminin nasıl dönüştüğünü vurguluyor. En sürpriz fotoğrafsa eşi Victor Willing’in Rego’yu resmettiği nü tablonun da nadide bir kesim olarak standa yerleştirilmesi. Ayrıyeten oğlu Nick Willing’in annesinin ömrünü mülakatlar ve geçmişten kayıtlarla son derece beğenilen ve duru bir biçimde belgeselleştirdiği Sırlar ve Hikâyeler’i de izlemek mümkün. Rego’yu ve fotoğraflarını tanıyabilmek, anlayabilmek için kıymetli de bir başlangıç.
“Favori temalarım güç oyunları ve hiyerarşiler. Her vakit işleri aksine çevirip bayan kahramanlarla aptalların yerini değiştirerek heyeti tertibi altüst etmek istiyorum” diyen büyük ressam Paula Rego’nun Kıssaların Kıssası standını 30 Nisan 2023’e kadar mutlaka görmenizi öneririm. Öğrenciler için müzeye giriş çarşamba günleri fiyatsız.