Manisa’nın Yunus Emre ilçesinde babasının tüm engellemelerine rağmen 17 yaşında ortaokulu, 23 yaşında da açıktan liseyi tamamlayan 39 yaşındaki Sultan Çetinkaya Tahtacı, Türkiye’de üniversite ve yüksek lisansını bitirdikten sonra Fransa’nın en kıymetli üniversitelerinden Sorbonne’da doktora yaptı. Beydere Mahallesi’nde muhtar olan babası Ramazan Çetinkaya, “Otuz yıldır muhtarım kimse beni yemek davetine çağırmadı, o çağrıldı. Onunla gurur duyuyorum” dedi. Bir muvaffakiyete imza atan Tahtacı, hikayesini Cumhuriyet’e anlattı.
“Okulsuz köyden Sorbonne’a bir muvaffakiyet hikâyesi”, herkese örnek olacak hatta sinema tadındaki yaşamöykünüzü anlatan kitabınızın ismi. Köyde kendinize ilişkin bir ömür alanı olmadığını öğrendiğiniz an ne vakitti?
Çok küçük yaşlarda vardı aslında. En geç on üç yaş olarak adlandırabilirim. Öbür ülkeler, beşerler, lisanlar tanımak ve öğrenmek, içimde bitmeyen bir merak duygusuydu. Köyümüzün zirvelerinde keçileri otlatırken bile İstanbul’da üniversite okumayı, akabinde da yurtdışına gitmeyi hayal ederdim. Ancak bizler, aile iktisadına katkı sağlamak için vardık. Aileler kolay kolay çocuklarını okutmak istemezdi. Zira okutmak masraf demekti. O yaşlarda karar verdim diyebilirim.
Bu hikayede özel okul değil, okul yok. Haliyle çok acı çekmiş olmalısınız. Daha sonra da eşinizle tanıştınız ve aile kurdunuz.
Gerçekten kelamla tabir edilemeyecek kadar acı çektim. Hem kendi ülkemde hem de yurtdışında. Yanınızda aileniz yok, kız çocuğusunuz, erkek de olsa tıpkı fakat öğrencisiniz ve paranız yok. Ekmek parasını kazanırken ders çalışmak güç. Temel muhtaçlıklar olarak besin ve giysi eksik. Yıllarca oburlarının verdiği kıyafetleri giydim. Yurtta kaldığım vakitlerde ayakkabım eskimişti. Yurda ayakkabı geldi lakin bir numara küçük. Tam bir yıl boyunca ayağımı sıktığı halde o ayakkabıyı giymek zorunda kalmıştım. Olağan bu yalnızca maddi değil ruhsal olarak da yansıyor beşere. Herkesin genelde ailesi imtihanda yanlarında olurdu. Ben her yerde daima tek başıma olurdum. Evleneli iki yıl oldu. Öğrenciyseniz ve doktora yapıyorsanız işinize odaklanmanız lazım. Kütüphane dışında hiçbir toplumsal aktivitem olmadı, olamazdı da. Bedel ödemem gerekiyordu, ödedim. Eşim kültürel faaliyetleri çok sever. Mevlana, Şeb-i Aruz gecesinde, Paris’te eşim ve arkadaşları Mevlana ismine bir lansman yaptılar ve eşim de şiir okudu. Birinci o andır, sonra gelişerek mucizevi bir şeye imza attık.
Bugün hâlâ kız çocuklarının okutulmaması üzerine fikirleriniz nelerdir ve neler yapılmalı?
Herkes okutulmalı lakin bir anne ve baba evvel kız çocuklarını düşünmeli. Zira erkek sokakta kalırsa, yatabilir, kız için olanaksız. Türkiye’de erkekler daha özgür ve rahat. Avrupa’da durum farklı. Kız çocukları okumalı, ayakları üzerinde durmalı. Olay yalnızca kız çocuklarının da dışında olabiliyor. Mesela zayıf beşerler her yerde bununla karşılaşabilir. Deneyim ettiğim şu, insanoğlunda zayıfı ezmeye meyil var. Eşler ortasında da farklı münasebetlerde de farkında olarak ya da olmadan, bu var. Kızlar okumak istemeyebilir. Bu bir zihin problemi. Algısı düşük olabilir fakat bir meslek edinebilir. Kıymetli olan şuurlu olmak, öğrenmek ve anlamak. Evlendiğinde de bir jenerasyon, annelerin elinde şekilleniyor o yüzden şuurlu anne olmak çok değerli. Sorunun tahlilini çok yeterli formülize etmeliyiz. Ferdî olarak bir kız çocuğu bu türlü bir aileye düştü ya da yaşıyor, ne yapmalı? Bu kız çocuğu bundan kurtulmak için ne yapmalı? Bunu bir yol haritası çalışması ortaya koyacaktır. İkincisi, aileler ve toplum, ne yapmalı? Bu türlü bir kız çocuğu ile karşılaştığında, beşere düşen vazife nedir, neler yapmalı? Ya da devlet kız çocuklarının okutulmaması, erken yaşta evlendirilmesi, köle misali fabrikalarda çalıştırılmasına ne tahlil üretmeli? Bu biçimde yaklaşılmalı. Olumlu katkı lakin bu formda geri dönüş sağlayabilir. Zira açmazımız, genellemeler üzerinden yürümek. Bahsettiğim üzere ben, sen, devlet, herkes ne yapmalı?
Köyden Eyfel Kulesi’ne ve bir Türk olarak rehberlik yapmaya… Hayatın rehberini çözmüş olmalısınız. Yabancı bir ülkede, kendini ispat etmek hâlâ sıkıntı mu?
Eğer Türkiye’de özel bir yabancı okul mezunuysanız, bir yabancı lisanınız var ise benim kadar kendini ispatlaması güç olmaz. Yeni ömür, ortam, etraf alışılmış ki kolay değil. Üstelik açıktan lise bitirmiş birinin. Bir köylü kızının Sorbonne’da, doktora yapmasında şu sorun var. Bir köylünün hayata bakışı, olayları algılayışıyla oradaki hocalarınki farklı. Kimileri esaslı, seçkin ailelerden gelen beşerler. Köylü kız ile asil ortasında, öncelikle sınıf farkı var. Onların fikir yapısını anlaman gerekiyor. Bu benim için zordu. Lakin sınıfsal farklılık yoksa eğitimli bir ailenin meskeninde doğmuş, büyümüşsen, kendini geliştirmiş ve bir yabancı lisanın varsa, birebir işte çalışacaksan zati kozmik bir lisan var. Bu durumda çok sorun yaşanmaz. Şu anda rehberlik yapmıyorum. Bunun için şirket kurmak gerekiyordu, o etap bitti. Şu an Türkiye’de tatildeyiz, döndüğümüzde çalışmayı planlıyoruz. Bundan sonrası için de teşebbüsçü ve muharrir olmak istiyorum ki bu yaşadıklarım kitap haline dönüşüyor. Birincisi hazır, ikincisini farklı düşünüyorum. Artık kütüphanelerin dışına çıkarak ömrün farklı cephesinden bakmaya niyetliyim.