Pallab Ghosh / BBC Bilim Muhabiri
Bilim insanları laboratuvarda, 1970’lerin tenise benzeyen bilgisayar oyunu Pong’u oynamayı öğrenen beyin hücreleri geliştirdi.
Uzmanlar “mini beynin” hissedebildiğini ve etrafına reaksiyon verebildiğini söyledi.
Neuron mecmuasına yazan Cortical Labs şirketinden Dr. Brett Kagan, bir laboratuvar kabında büyütülen birinci “hissedebilen” beyni yarattığını argüman etti.
Diğer uzmanlarsa çalışmayı “heyecan verici” bulmakla birlikte, beyin hücrelerini “hissedebildiğini” söylemenin biraz ileri gitmek olduğu görüşündeler.
Dr. Kagan da “Bu organizmayı tanımlamak için daha güzel bir söz bulamadık. Bir dış kaynaktan bilgi alabiliyor, bu bilgiyi işleyebiliyor ve gerçek vakitli reaksiyon verebiliyor” dedi.
Mini beyinler, beynin çok küçük olduğu genetik hastalık mikrosefaliyi incelemek için birinci olarak 2013’te üretilmişti ve o vakitten bu yana beyin gelişimi araştırmalarında kullanılıyor.
Ancak bu çalışmada birinci sefer, bir bilgisayar oyunu üzere bir dış etrafa uyarana bağlanıp, etkileşim kuruldu.
Araştırma grubu bir fare embriyosundan alınan kök hücrelerden 800 bin beyin hücresi büyüttü. Bu küçük beyefendisini de oyundaki topun ne tarafta ve alttaki çubuğa ne kadar uzaklıkta olduğunu ileten elektrotlara bağladılar.
Beyin hücreleri de reaksiyon olarak kendi faaliyetlerine başladı. Oyun devam ettikçe daha az güç harcamaya başladılar.
Ancak top çubuğu geçip, oyun topun rastgele bir yerde olduğu rastgele bir noktada tekrar başladığında, yeni ve iddia edilemeyecek duruma ahenk sağlamak için daha fazla güç harcadılar.
Mini beyin, oyunu oynamayı beş dakikada öğrendi. Topu çoğunlukla kaçırsa da, muvaffakiyet seviyeleri rastgele bahtın çok üzerindeydi.
Fakat araştırmacılar, şuuru olmadığı için bir insan üzere Pong oyunu oynadığının farkında olmadığını vurguladılar.
Dr. Kagan, bu teknolojinin en nihayetinde Alzheimer üzere nörodejeneratif hastalıklara yönelik tedavilerin test edilmesinde kullanılabileceğini umduğunu söyledi.
Dr. Kagan “İnsanlar artık bir laboratuvar kabındaki dokuyu gördüklerinde aktivite olup olmadığını görüyor. Lakin beyin hücrelerinin maksadı bilgiyi gerçek vakitli işlemektir. Gerçek fonksiyonlarının kullanıma açılması, kapsamlı bir halde bakılabilecek çok sayıda araştırma alanını gündeme getiriyor” dedi.
Dr. Kagan bir sonraki araştırmasında, alkolün küçük beynin oyunu oynayabilmesine tesirini incelemek.
İnsan beynine benzeri bir reaksiyon verirse, sistemin deneylerde ne kadar faal olabileceğini gösterecek.
Ancak Dr. Kagan’ın sistemini “hissedebilir” olarak tanımlaması, sözlüklerde “his ve duyu kabiliyeti” diye tanım edilen söz manasından farklı.
Cardiff Üniversitesi’nden Dr. Dean Burnett “düşünen sistem” diye tanımlamayı tercih ediyor.
Burnett “İletilen ve net bir halde kullanılan, değişikliklere yol açan bilgi kelam konusu. Hasebiyle aldıkları ikazlar hakkında kolay bir biçimde düşünüyor” dedi.
Araştırma ilerledikçe, küçük beyinler büyük ihtimalle daha karmaşık hale gelecek. Lakin Dr. Kagan’ın grubu, kazayla şuurlu bir beyin yaratmamak için biyoetik uzmanlarıyla birlikte çalışıyor.
Kagan “Bu teknolojiyi daha çok yolun başındaki bilgisayar sanayisi üzere görmeliyiz. Lakin yıllar sonra dünya genelinde teknolojik mucizelere dönüştüler” diyor.
Yapay zeka araştırmacıları şimdiden, büyük ustaları satrançta yenebilen aygıtlar geliştirdiler.
Ancak Kagan ile birlikte çalışan Londra Universitesi’nden Prof. Karl Friston “Mini beyin öğretilmeden öğrendi, hasebiyle daha güzel ahenk sağlayabiliyor ve daha esnek” dedi.