Yurttaşlar sonbahara rekor artırımlarla girmişti. Konutlarda kullanılan doğalgazın ünite fiyatında yüzde 20,4, endüstride yüzde 50,8, elektrik üretiminde kullanılan doğalgazın ünite fiyatında ise yüzde 49,5 oranında artışa gidilmişti. Elektrikte ise mesken abonelerinin tarifesine yüzde 20, endüstride yüzde 50, ticarethane abonelerinin tarifesine yüzde 30 artırım yapılmıştı.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu‘nun (EPDK) elektrik fiyatlarına yaptığı artırımı kıymetlendiren güç ekonomisti Çağada Kırım, esnaf ve üreticiye yüklenen elektrik maliyetlerinin çarpan tesiriyle tüm eser ve hizmetlerin fiyatlarını artıracağını, yurttaşların da görece meskenlerinde daha ucuz elektrik tükettiklerini düşünürken, aslında elektrikteki maliyet farkını son tüketici olarak ödeyeceğini söyledi.
Öte yandan, Türkiye’nin dünyanın bilakis fosil yakıtlara daha fazla dayanak verdiğini belirten Kırım, “Bunun kısa vadede tüketicilere görece olumlu tesiri olabilir ancak orta vadede sonucu olumsuz olacak. Ne yazık ki orta vadede ucuz elektrikten kelam edemeyecek hale geleceğiz” dedi.
Elektrik artırımlarını ve elektrik piyasasındaki gelişmeleri kıymetlendiren encazip.com kurucusu ve güç ekonomisti Çağada Kırım, orta vadede Türkiye’yi bekleyen tehlikelere dikkat çekti.
Kırım ANKA Haber Ajansı’na şu değerlendirmeleri yaptı:
“DÖVİZ KURU ARALIK-KASIM DÜZEYİNDE OLSAYDI BU KÜRESEL KRİZDEN YÜZDE 60 ORANINDA DAHA AZ ETKİLENİRDİK”
- Rusya-Ukrayna krizi ve pandemi sonrası talepteki artış tüm dünyada güç fiyatlarının artmasına neden oldu. Bununla birlikte süratli kur artışı ülkemizin bu krizden çok daha fazla etkilenmesine neden oldu. Şayet döviz kuru Aralık- Kasım 2021’deki 8-9 TL düzeylerinde olsaydı biz bu küresel krizden yüzde 60 oranında daha az etkilenirdik.
“DÜNYADA TEK OLAN BİR UYGULAMAYLA ÜLKEMİZDE FOSİL YAKITLAR DESTEKLENMEKTE”
- Buna ilave olarak dünyada tek olan bir uygulama ile ülkemizde fosil kaynaklar desteklenmekte ve fosil kaynaklardan satın alınan elektrik fiyatı yenilenebilir kaynaklara nazaran daha yüksek tutulmaktadır. Bunun kısa vadede tüketicilere görece olumlu tesiri olabilir lakin EPDK aldığı bu karar ve buna emsal çeşitli kararlar, yenilenebilir güç santralleri yatırımlarının önüne geçmektedir.
“NE YAZIK Kİ ORTA VADEDE UCUZ ELEKTRİKTEN KELAM EDEMEYECEK HALE GELECEĞİZ”
- Bu gelişmeler de yatırımcıları korkutmakta ve hasebiyle orta vade için alarm vermektedir. Orta vadede yenilenebilir güç yatırımlarının azalmasına, münasebetiyle fosil kaynaklı doğal gaz, ithal kömür yahut da kömür kaynaklı üretimin artmasına neden olacaktır. Ne yazık ki orta vadede ucuz elektrikten kelam edemeyecek hale geleceğiz.
encazip.com’un kurucusu, güç ekonomisti Çağada Kırım, hususa ait yaptığı yazılı açıklamada da şu bilgileri paylaştı:
“EKİM AYINDA EK BİR ARTIRIM YAPILABİLİR”
- EPDK tarafından alınan karara nazaran, elektrik tarifeleri meskenler için yüzde 20, iş yerleri için yüzde 30 ve endüstriciler için yüzde 50 zamlandı. Olağan şartlarda her çeyrek başında açıklanan elektrik fiyatları bu yıl 2. sefer klasikleşmiş artırım periyodunun dışında gerçekleşti. Bu gecikmiş temmuz artırımı olarak da değerlendirilebilirken üçüncü çeyrek periyodun başlangıcı olan ekim ayında yapılacak ek bir artırımın da öncüsü olabilir.
“SANAYİYE YILBAŞINDAN BU YANA YÜZDE 407’LİK ARTIRIM YAPILDI”
- Yapılan son artırımla birlikte güç bedeli üzerinde yılbaşından itibaren meskenlere yüzde 184, iş yerlerine yüzde 266 ve endüstriye yüzde 407’lik bir artırım yapılmış oldu. Son artırımla birlikte 2021 yılının aralık ayında 500 TL elektrik faturası ödeyen bir konut tüketicisi eylül ayında bin 420 TL ödeyecek, tıpkı devirde 2 bin TL ödeyen bir iş yeri tüketicisinin faturası eylül ayında 7 bin 310 TL gelecek. Vergiler dahil fiyatlara nazaran eylül ayında tüketiciler kWh başına meskenlerde düşük tüketimde 1,73 TL ve yüksek tüketimde 2,60 TL, iş yerlerinde düşük tüketimde 3,34 TL ve yüksek tüketimde 4,45 TL ödeyecek.
“ZAMLAR TEKRAR ÜRETİCİNİN SIRTINDA, BUNUN ÜRETİCİ ENFLASYONUNA YANSIMASI OLUMSUZ OLACAK”
- Konutlardaki fiyata yapılan artırımın görece düşük olması birinci bakışta bilhassa dar gelirli hane halkının menfaatine üzere görünse de gerçekte durum bundan çok farklı. Çünkü esnaf ve üreticiye yüklenen elektrik maliyetleri çarpan tesiriyle tüm eser ve hizmetlerin maliyetini artırıyor, hane halkı meskende ucuz elektrik kullandığını düşünürken aslında elektrikteki maliyet farkını son tüketici eserlerinin fiyatına yansıyan artışta ödemiş oluyor. Üretimde en kıymetli girdi maliyetinin güç maliyeti olduğu göz önünde bulundurulduğunda tüm eserlerin fiyatının artması direkt olarak enflasyonu artırıyor ve tüketici maliyet bazlı bir elektrik faturasında ödeyeceği meblağdan çok daha fazlasını market alışverişinde yahut öteki eser ve hizmet satın almalarında ödemiş oluyor. 2018 yılından günümüze enflasyon bilgilerine bakıldığında bu durum bilgilerle doğrulanırken sanayi elektriğindeki bu yüksek artışın önümüzdeki ayın enflasyon datalarına önemli ölçüde yansımasına kesin gözüyle bakılıyor.
“2018 YILI AĞUSTOS AYI İLE KIYASLANDIĞINDA ARTIŞ YÜZDE 913”
- Elektrik artırımlarının gerisindeki en büyük neden çok yükselen elektrik maliyetleri oldu. 2021 yılının aralık ayında kWh başına 1 TL olan elektrik maliyeti, bu yıl ağustos ayında yüzde 206’lık artışla 3,06 TL düzeyine yükseldi. Bu maliyet 2018 yılı ağustos ayı ile kıyaslandığında ise yüzde 913’lük rekor bir artış olduğu görünüyor. Çoğunluğu doğal gaz ve ithal kömür üzere yabancı kaynaklara bağlı olan elektrik üretimi, kurdaki artış ve global güç krizlerinden önemli manada etkilenmiş durumda.
“ELEKTRİK ÜRETİMİ GAYELİ DOĞAL GAZ ARTIRIMININ TÜKETİCİYE YANSIMASI KAÇINILMAZ”
- BOTAŞ tarafından açıklanan elektrik üretimi gayeli doğal gaz tarifesine de 1 Eylül’den geçerli olmak üzere yüzde 50’lik bir artırım yapıldı. Elektrik üretiminin kıymetli bir çoğunluğunun doğal gaz kaynaklı santrallerden karşılanıyor olması nedeniyle bu artırım elektrik maliyetlerini direkt olarak artıracak ve tüketici elektrik fiyatlarına ekim ayında önemli bir artırım baskısı oluşacak. BOTAŞ’ın son yaptığı yüzde 50’lik artırım ile 2022 yılı içinde elektrik üretim maksatlı doğal gaz fiyatında toplamda yüzde 330’luk artırım yapılmış oldu. Bilhassa kış aylarında gerek doğal gaz talebinin artışı gerekse de doğal gaz kaynaklı santrallerin toplam üretimdeki hissesinin artması ile yıl sonuna kadar tüketicilere tesir edecek en az 1-2 artırımın daha yapılmasına kesin gözüyle bakılıyor.